Дэлгэрхаан сумын байгаль хамгаалагч Шагдарын Энхбаатарын хийсэн эскизийг 2011оны 09-р сарын 30-ны өдрийн ИТХурлын Тэргүүлэгчдийн хурлаар хэлэлцэн 04 тоот тогтоолоор сумын туг хэмээн баталжээ.

1. “Хар сүлд” 1189 оны үед Чингис хаан Жамухаас салаад Сэнгүр горхины Хар зүрхний хөх нуурт нүүж ирсэн тухай нууц товчооны 122-р зүйлд бичсэн байдаг энд бичсэнээс үзэхэд Чингисийн хар зүрх гэдэг уулын хавьд хаан өргөмжилсөн мэт. Гэвч нууц товчооноос бусад түүхийн сурвалж бичгүүдэд Чингис хааныг “ Хэрлэнгийн хөдөө арал”-д Тэмүүжин хөвүүн 28 насандаа шарагчин тахиа жил /1189/ “Хэрлэнгийн хөдөө арал”-д хаан суусан гэжээ. Ц. Жагдаг гуайн “Эртний домогт газрын доорхи эмийн сан “ номонд 1189 онд их ургийнхан хоорондоо зөвшилцөн Тэмүүжинг хамаг монголын  хаанд өргөмжлөн “ Арван гурвын тахилгат “ буюу одоогийн Дэлгэрхаан ууланд ёслон Монголын хаант улсыг сэргээн байгуулж дайны догшин хар туг сүлдээ тахин Монгол туургатныг нэгтгэх их аяны гараагаа эндээс эхлэж байжээ гэсэн байдаг. Анх “Хар сүлд”-ийг бүтээхдээ Хэрлэнтооно уулын оргил /түхийн хяр /-д мянган хээр азраганы хөхлөөр хийж оддын бүдэг гэрэлд цэнгүүлэн залж байсан түүхтэй. Чингис хаан болон түүнийг залгамжилсан Өгөдэй хаан, Мөнх хаан, Есөэтөмөр хаан зэрэг их хаадууд “ Хэрлэнгийн хөдөө арал”-д Хааны ор сууринд сууцгааж аян дайнд явахдаа “ Хэрлэнгийн хөдөө арал “-д их хуралдайгаа хуралдаж “Хар сүлд”-ээ тахидаг байсан олон баримт байдаг. Мөн үе үеийн хаадын сүлд тахилгын сүм хүртэл  “ Хэрлэнгийн хөдөө арал “-д байсныг түүх гэрчилнэ.   
2. “Нууц товчоо” Нууц товчооны 282-р зүйлд уг зохиолыг хэдийд хаана бичсэн тухай тодорхой мэдээ байдаг / Их хуралдай хурж хулгана жил хуран усан сард “ Хэрлэнгийн хөдөө арал”-ын Долоон болдог, Шилхэнцэг хоёрын завсар ордос бууж бүхий бичиж дуусав/ гэжээ.  
3. “ Нар” Мөнхөд мандан бадрахын билэгдэл
4. “ Уул” Онгон дагшин байгаль дэлхий, түүх домог болсон тахилгат уулнуудаа билэгдэв
5. “ Тариан түрүү” ард олон нь элбэг баян мал сүрэг, эд баялаг нь амуу буудай мэт үржин дэлгэрэхийн билэгдэл
6. “ Хадаг” Амар амгалаг, энх мэндийн билэгдэл
7. “ Хорол” Алхан хээ нь ямагт бат бэхийн билэгдэл, Хорол эрдэнэ дөрвөн цагийн эргэлтэнд дуусашгүй мөнхөд үргэлжлэх амьдралыг билэгдэв.

Дэлгэрхаан Хэнтий аймгийн сумын тугны өнгө, загвар, хэмжээ

1,2*1,5 хэмжээтэй алтан нарны цацраг, мөнх хөх тэнгэрээ билэгдсэн шар цацган хүрээ бүхий цэнхэр дэвсгэр дээр сумын билэгдэл буюу логог голлуулан ишний талд дэлхийд ганц босоо бичиг болох Монгол бичгээр “ Хөдөө арал” гэсэн байхаар санал оруулсан.